[ Pobierz całość w formacie PDF ]
WARTO WIEDZIE
Nagrody Nobla roku 1999
cuza Bernarda Kouchnera
mi«dzynarodowa organi-
zacja humanitarna
Le-
karze bez granic
(M-
decins Sans Fronti
res)
niosca bezinteresow-
n pomoc ofiarom wo-
jen i kl«sk ýywio¸o-
wych na ca¸ym æwiecie
niezaleýnie od ich prze-
konaÄ politycznych, re-
ligijnych i przynaleýnoæci
rasowej. Przypominamy, ýe na-
grod« t« przyznaje norweski Komitet
Noblowski.
Wysokoæ Nagrd Nobla jest zmien-
na, uzaleýniona od dochodw ustano-
wionej w testamencie przez Nobla fun-
dacji. W tym roku kaýda z nich wynios¸a
oko¸o 960 tys. dolarw.
Obszerniejsze przedstawienie nagro-
dzonych osigni« zostanie zamieszczo-
ne w jednym z pierwszych przysz¸o-
rocznych numerw
åwiata Nauki
.
lat tradycj (pierwsze Nagrody
Nobla rozdano na samym po-
cztku naszego wieku) takýe i w tym
roku, jak zwykle w padzierniku, Kr-
lewska Szwedzka Akademia Nauk
przyzna¸a te najbardziej w æwiecie pre-
stiýowe nagrody, ufundowane przez
szwedzkiego chemika i przemys¸owca,
wynalazc« dynamitu Alfreda Bernhar-
da Nobla, i noszce jego imi«. Tym ra-
zem Ð a nie zawsze tak bywa¸o Ð wer-
dykt niemal w pe¸ni pokry¸ si« z ocze-
kiwaniami i odczuciami oglnoæwiato-
wej spo¸ecznoæci naukowej, kulturalnej
i politycznej, cho w ekonomii powaý-
niej brano pod uwag« innych kandy-
datw. Nagrody Nobla w 1999 roku
otrzymali:
m
kursw wymiany oraz
optymalnych obszarw
walutowych (badania
te w znaczcy sposb
przyczyni¸y si« do po-
wstania wsplnej wa-
luty Unii Europejskiej
Ð euro).
m
W dziedzinie literatu-
ry urodzony w GdaÄsku Nie-
miec
Gnter Grass
(72 l.), autor
m.in. s¸ynnego
Blaszanego b«benka
, za ca-
¸okszta¸t twrczoæci, czyli jak podano
w uzasadnieniu, ãprzepojone czarnym
humorem opowieæci, ktre portretuj
zapomniane oblicze historiiÓ, ze szcze-
glnym uwzgl«dnieniem
Mojego stule-
cia
. Jak stwierdzi¸ H. Engdahl, sekretarz
akademii, ãjurorw nie interesowa¸y
kontrowersyjne pogldy Grassa, lecz
wartoæ jego dzie¸aÓ.
m
W dziedzinie fizjologii i medycy-
ny urodzony na ålsku Amerykanin nie-
mieckiego pochodzenia
Gnter Blobel
(63 l.) z Rockefeller University w No-
wym Jorku za odkrycie, w jaki sposb
nowo powsta¸e bia¸ka przenikaj do
wn«trza siateczki ærdplazmatycznej
i trafiaj do w¸aæciwych dla nich miejsc
w komrce.
m
Pokojow Nagrod« Nobla otrzy-
ma¸a za¸oýona w 1971 roku przez Fran-
HG
Polskie Noble
W dziedzinie fizyki Holendrzy
GerardusÕt Hooft
(53 l.) i
Martinus J.
G. Veltman
(68 l.) z Uniwersytetu
Utrechckiego (Veltman, obecnie eme-
ryt, od 1981 roku pracowa¸ w Universi-
ty of Michigan w Ann Arbor, USA) za
stworzenie aparatu matematycznego
dla teorii oddzia¸ywaÄ elektros¸abych
Ð stanowicej podstaw« fizyki czstek
elementarnych Ð pozwalajcego na pre-
cyzyjne obliczanie ich w¸asnoæci oraz
charakteru zachodzcych pomi«dzy ni-
mi zwizkw.
m
O
d oæmiu juý lat mamy rwnieý
Polskie Noble. Tak nieoficjalnie
nazywa si« nagrody Fundacji
na Rzecz Nauki Polskiej przyznawane
rokrocznie wybitnym polskim uczonym
za osigni«cia i odkrycia, ktre stano-
wi istotny wk¸ad w ýycie duchowe
i post«p cywilizacyjny naszego kraju
oraz zapewniaj Polsce miejsce w nauce
æwiatowej. W 1999 roku otrzymali je:
m
W dziedzinie nauk æcis¸ych nagro-
dy nie przyznano.
Nagroda FNP jest najwyýej cenionym
w kraju wyrýnieniem za dokonania na-
ukowe. Jej wysokoæ w tym roku wy-
nios¸a 50 tys. z¸.
Dotychczasowymi laureatami Nagro-
dy FNP zostali Ð w roku 1992: prof. Ma-
rian Biskup, prof. Ewa Kamler, prof.
Aleksander Wolszczan; w roku 1993:
prof. Wies¸aw J«drzejczak, prof. Sta-
nis¸aw Woronowicz, prof. Kazimierz
Sobczyk; w roku 1994: mgr Roman
Aftanazy, prof. Krzysztof Selmaj, prof.
Zbigniew Ryszard Grabowski; w roku
1995: prof. Teresa Micha¸owska, prof.
Stanis¸aw J. Konturek, prof. Adam So-
biczewski, prof. Maksymilian Pluta; w
roku 1996: prof. Jerzy Gadomski, prof.
Aleksander Koj, prof. Bohdan PaczyÄ-
ski; w roku 1997: prof. Andrzej Pacz-
kowski, prof. Ryszard Gryglewski, prof.
Tomasz üuczak, prof. Antoni Rogalski;
w roku 1998: prof. Janusz Sondel, prof.
Andrzej Szczeklik, prof. Lechos¸aw La-
tos-GraýyÄski, prof. Leszek Stoch.
W dziedzinie nauk humanistycz-
nych i spo¸ecznych
prof. Mieczys¸aw
Tomaszewski
z Akademii Muzycznej
w Krakowie za dzie¸o
Chopin. Cz¸owiek,
dzie¸o, rezonans Ð
now oryginaln syn-
tez« wiedzy o wielkim kompozytorze.
m
W dziedzinie chemii Egipcjanin
Ahmed H. Zewail
(53 l.) z California In-
stitute of Technology w Pasadenie za wy-
nalezienie metody umoýliwiajcej foto-
grafowanie, a tym samym obserwowanie
czsteczek podczas reakcji chemicznej
i rozpoznawanie sterujcych ni mecha-
nizmw (chodzi tu o procesy zachodz-
ce w czasie zaledwie femtosekund), dzi«-
ki ktrej powsta¸a nowa dziedzina chemii
fizycznej Ð femtochemia.
m
W dziedzinie nauk przyrodniczych
i medycznych
prof. Maciej ûylicz
z Mi«-
dzyuczelnianego Wydzia¸u Biotechnolo-
gii Uniwersytetu GdaÄskiego i Akade-
mii Medycznej w GdaÄsku za badania
nad bia¸kami regulatorowymi w syste-
mie obrony komrki przed skutkami
zmian ærodowiska zewn«trznego.
m
W dziedzinie ekonomii Kana-
dyjczyk
Robert A. Mundell
(67 l.) z
Columbia University w Nowym Jorku
za osigni«cia w zakresie analizy poli-
tyki (dynamiki) pieni«ýnej i podatko-
wej w warunkach rýnych ograniczeÄ
W dziedzinie nauk technicznych
prof. Zdzis¸aw Kowalczuk
z Wydzia-
¸u Elektroniki, Telekomunikacji i In-
formatyki Politechniki GdaÄskiej za
badania w zakresie automatyki, doty-
å
WIAT
N
AUKI
GrudzieÄ 1999
117
Z
godnie z liczc juý prawie 100
czce projektowania adaptacyjnych
uk¸adw sterowania procesami czasu
cig¸ego.
m
[ Pobierz całość w formacie PDF ]