[ Pobierz całość w formacie PDF ]
tytuł: "Błąd w wychowaniu"autor: Antonina Gurycka.tekst wklepał: i_grabowska@interia.plWarszawa 1990 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.Okładkę i kartę tytułową projektowała Lidia lNowakRedaktor Mieczysława DecewiczRedaktor techniczny Elżbieta MliczewskaKorektor Dorota Nałęcz.osa ISBN 83-02-03574-2(@Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Warszawa 1990 Warszawa 1999 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Wydanie 1.Nakład 7810+190 egzemplarzy.Arkuszy: drukarskich 15: wydawniczych WJ 3.Oddano do składania w grudniu 1988 r.Podpisano do druku w listopadzie 1982 rDrukukończono w grudniu 1988 rPapierdrukowy saGnowary kl. V, R g, 82 XW 4 cmZlecenie 4814.Druk: Zielonogórskie Zakłady Graficzne w Zielonej Górze.* * *Spis treści.Wprowadzenie.III.s*rs*scr.Kłopoty z defnicJą i ilenG(ikacią błędu wrcbowawCZCgOWprowadzenie Brak skuteczności wychowania a błąd wychowawczy Względność błędu w wychowaniu Świadomość błędu u wychowawcy lNormatrwność definicji błędu Podsumowanie Uwarunkowania powstawania i szkodliwości błędu wychowawczego Wprawa d zenie Uwarunkowania błędnych zachowań wychowawców Uwarunkowania szkodliwości błędu wychowawczego-rozważania ogólne. Czynniki powodujące wystąpienie niekorzystnych skutków błędu(w świetle badań)Podsumowanie Klasyfikacja błędćw wychowawczych Wprowadzenie Anatomia błędu wrchowawczegoKategorie błędów wychowawczych Charakterystyka błędów wychowawczych Podsumowanie Jdentrfikacia błędów wychowawczych Wprawa d zenie.Identyfikacja błędów wychowawczych poprzez obserwację zachowań wjchowaweów. Identyfikacja ble@w wrchowawczrch poprzez auto percepcję własnego postępowania przez wychowawcę Identyfikacja błe 4 M wóchowawczych poprzez percepcję zachowań wychowawcy przez wychowanka łatanie skutków błędów wychowawczych, podsumowanie ględy wychowawcze nauczycieli Wprowadzenie pgólna charakterrstrka błędów nauczycieli na lekcjach szkolnych Uwarunkowania błędów wychowawczych nauczycieli skutki wybranych błędów wychowawczych nauczycieli. Podsumowanie Błędy wychowawcze rodziców Wprowad zenie Osobowościowe uwarunkowania błędów wychowawczych matek Skutki niektórych błędów wychowawczych rodziców Podsumowanie Bibliografia Prace magisterskie studentów Wydziału(b. Instytutu)Psychologii UW*u*a*y Peatome.Książkę te dodykuigmoim byłym Uczniom, a obecnie Kolegom Autorka.WPROWADZENIE.Pomzsł zajęcia się zjawiskiem błędu w wychowaniu dzieci i młwdzieży zradził się w końcu lat siedemdziesiątych, jako beapośredni efekt poznawczy zakończenia prac nad książką Struktura i dgrdmika procesu iigehouuuczego(19791. Zdałam sobie wówczas sprawę, iż teoretyczne rozważania nad procesem wychowania i jego analiza wyjaśniają podstawowy mechanizm tego procesu(nabywanie doświadczeń w mniej lub bardziej świadomie aranżowanych sytuac lach wychowawczych), natomiast nie ujawniają jego złożonej natury mterakcyjnej. W świetle ówczesnych rozważań i badań nad procesem wychowawczym "błędy wychowawcze"sprowadzały się do dwu podstawowych faktów: mespójność procesu wychowawczego, tnącej niezgodność struktury i treś-ci sytuac li wychowarwczychz celem procesu wychowawczego, a więc nieadelcwatnośćlub oboczność doświadczeń nabywanych przez wychowanka w tych sytuacjach wobec celu procesu wychowawczego: menawiązanie lub zerwanie interakcji wychoWRWCZC). W świetle codziennej praktyiki wychowawczej te dwa żakty, znamienne z punktu widzenia teorii skutecznego procesu wychowawczego, dotyczą co prawda zjawisk które intuicyjnie określa się jako błędy wychowawcze, fi.lecz-jak to zamierzam wykazać dalej-włączają do pojęcia błędu inne jeszcze zjawiska, a mianowicie nieskuteczność wychowania. Istota zjawiska ujęta jest poprzez te fakty słusznie, lecz w sposób uproszczony, nadmiernie ogólny. W literaturze psychologicznej można znaleźć prace podejmujące problematykę zaburzeń procesu wychowawczego, a więc błędnego wychowania, z punktu wigzetiadwu różnych koncepcji. Pierwsza z ruch źródeł**dów szuka w postawach wychorwawców. Zajtmujesię tym aspektem s-prawy, który dotyczy względnie gwałyeh nastawień wychowawcaw do dzieaka-wychowanka i zakłada, iż postawy te mają wpływ na cały proces wychowywania. Druga koncepcja zajmu je się zaburzeniami w rozwoju i funkcjonowania człowiaka będącymi efektami złego(błędnego)wyehawywama. Zgodnie z moim podejściem do pro-cesu wychowawc*zegobłędów będę szukać poprzez amalizę przebiegu sytuacji wychowawczych, a zwłaszcza przebiegu wychowawczej imterakcji, która stanowi rdzeń wszelkich sytuacji wychowawczych. Zakładam, iż wychowywanie jest nasycone błędami sytuacyjnymi, które nie zawsze pochodzą od postaw wychowawczych. Błędy mogą być sporadyczne, zróżnicowane w czasie i miejscu, ą wynikają z sytuacji interpersonalnej, jaka zachodzi między wychowawcą i wychowanldem. Nie jest to więc często-choć może być-ciąg powtarzającego się błędu, np.nadopiakuńczość, wyrażająca nadopiekuńczą wobec dziecka postawę wychowawcy, lsz produkt konkretnej sytuacji, w którą są uwikłani, i ldórą razem, rozwiązują", wyohowawca i wychowanek. A więc nie zawsze błąd jet wyrazem postawy wychowawcy, a nawet jeśli nim jest, to wskazanie na postawę jako podstawowe źródło błędu nie pozwala nam go łatwo wyodrębnić i zinterpretować, a następnie skutecznie 6.wyeliminować z sytuacji wychowawczych.Korekcja po-staw wychowawczych.Jak i innych postaw, jest trud nynn przedsięwzięciem.Wallka z konkretnymi błędami, gdy się je dobrze rozpozna, wydaje się efektywniej szą drogą poprawy przebiegu procesu wychowawczego, i wtórnie może rzutować na zmiany postaw wychowawczych, jeśli błędy z nich wynikają. Podobnie nie satysfakcjonuje, ze względu na interesujący nas przedmiot rozważań, jakim jest błąd w wychowaniu, druga koncepcja, wskazująca na złe(błędne)wychowanie jako żró-dło zaburzeń rozwoju i funkcjonowania dzieci i nwdzieży. Traktuje się wówczas na ogół wychowanie glebalme, co utrudnia identyfikację tych faktów i zjawisk, które naprawdę są odpowiedzialne za zaburzenia rozwo tu i funkcjonowania. Wychowanie to ciąg sytuacji wychowawczych aranżowanych przez Wchowawcę ze względu na cele wychowawcze. Jądrem sytuacji wychowawczych są interakcje zachodzące między wychowawcą i wychowankiem, a efektem-doświadczenia, które zdobywa wychowanek. Przy tym podejściu błąd to fakt zachodzący w ramach tych interakcji. Takie ujęcie błędu ma duże znaczenie regulacyjne i korekcyjne. Może pomó-c wychowawcy w unikaniu błędów, gdy powstają, ułatwia ich identyfikowanie. Psycholgowi, *który bada procesy wychowawcze w celach czysto p-oznawczych czy praktycznych, to podejście pozwala na łatwiejsze wykrywanie konkretnych błędów i opracowywanie odpowiednich zabiegów korekcyjnych wab-ec wychowawcy i dziecka. Z łożona p ereepcy jno-mo tywacy ma-zaehowaniowa struktura błędów tnie może podlegać klasycznym metodom treningowym opaurtym na systemie wzmocnień 4 o-datnichi ujemnych. Przede wszystkim eliminacja błędu, z cudzego czy własnego zachowania, wymaga dokonania wglądu w całokształt sytuacji, w której błąd wystąpił. 7.Do tego przede wszy: lkim Jej polrzebne trafne jego TOZOOZTIBWBOQ 8 W prący tej nie zamierzam mówić o błędach dydaktyę: ęęh-rzeczorwych, la znaczy występu jących wteąę-ęąę w procesie przekazywania wiedzy o świecie wkradają się nie 3 aW 4 a, b'k precyzji, nadmierne uproszczenia itp. A Wgc nie będzie przedmiotem mego załnteresorwada naucyciel, który myli daty historyez*eczy reguły gramatyczne, czyli przekazuje wiedzę łąłs: ywą, popełniając błąd "fałszorwania prawdy o świe*ie". Nie będę też k@ce@(rować uwagi na nauczycielu który przedstawia zagadnienia jednostronmie(, bia'Je'lub, czarne'), l 3 óry w sposó-b tendencyjny lub nieświadomie pomija wiedzę o niełdórych faktach(błąd, IukP)który*ie potrafi nauczyć syntetyzorwania faktów(, Jłąd myślenia"). Natomiast imteresować mnie bę'dzie nauczyciel i-znacznie szerzej-wszelki wychowawca, który tdslarcza doświadczeń wadliwego funkcjonowania społecznego, odbiera marę w siebie lub uczy bierności. W odróżiieniu od błędów dydaktycznych-rzeczowych-te nazwę błędami wyehowawezynu. Nie oznacza to oczywiś-cię, że efekty błędów dydaktycznych nie są równie ważne dla rozwoju człowieka i nie wspóbyslępują z wychowawczymi(w przyjętym tu znaczeniu). Obserwu ląc interakc je wychowawcze przebiega łące w klasie, sakole, w rodzinie, w sytuacjach pozaszkolnych i pozarodzinmych, zauważa się wiele nieprawidłowości, które warło po@4 ać analizie psychologicznej. Temu jest poświęcona ta książka.Ambicją moją jesł dokonanie możliwie szerokiego monograficznego u jęcia problematyki błędu wychowawczego. Podstawę rozważań i lkonkluzji stanowią moje własne studia nad tym zagadnieniem oraz prace studenekewpkonane pod moim kierunkiem w latach 8.1977-1985.Głównie dla ilustracji poruszanych zagadnień wykorzystałam 24 prace magisterskie, których spis zamieszczam na końcu lksiążld. W tym miejscu wszystkim moim Studentom-Wsp-ółpracownikom składam serdeczne podziękowanie za zaangażorwanie w "tropienie"i wyjaśnianie zjawiska błędu wychowawczego. Materiał empiryczny, którym dysp-ono je, pochodzi od nich. W lsiążce poza wprowadzeniem w złożoną problematykę błędu wychowawczego przedstawiam lkłapoty definicyjne, jakie napotkałam: omawiam przyjętą klasyfikację błędów wychowawczych: zajmuję się charakterystyką niełdórych z nich(m 3 n.błędem niesprawiedliwości): przedstarwiam rozważania i własne propozycje dotyczące identyfikac li błędów w wychowywaniu: poddaję analizie błędy wychorwawcze nauczycieli i odrębnie-rodziców. Mam przeświadczenie, że zaprezentowana problematyka jest bardzo złożona, że podejmowane ustalenia definicyjne, kategoryzacyjne i diagnostyczne są uwikłane w mnóstwo podejść teoretycznych, że można byłaby o błędach w wychowaniu mówić zupełnie inaczej. Jest jednak faktem, że monagrafii błędu me opracowano dotychczas i że zrobienie pierwszego kroku w tej spr...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]