[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Bohater literacki
Ucz się z
bohater Innego Świata
Gustawa Herlinga-Grudzińskiego
Mówiąc o bohaterze
Innego Świata
Gustawa Herlinga-Grudzińskiego trzeba pa-
miętać o dwóch sprawach.
Inny Świat
jest powieścią autobiograficzną. Podobień-
stwo między narratorem a autorem jest nie tylko zamierzoną figurą literacką, Her-
ling-Grudziński potwierdza, że powieść powstała na podstawie jego wspomnień,
przeżyć, notatek. Po drugie jest to powieść o okrucieństwie obozu pracy. Narrator
opowiada historie, które tam miały miejsce z perspektywy człowieka wolnego, czło-
wieka, który odzyskał swe życie. Można więc uznać, że
Inny Świat
to powieść złożona
z warstwy dokumentu i faktografii oraz warstwy literackiej (fikcji, fabuły). Relacja
narratora jest chłodna i rzeczowa. Nastawiony jest on na przekazanie prawdy o kosz-
marze Jercewa. A właśnie historie osób, z którymi bohater przebywał nie tylko kształ-
tują jego podejście do życia i pracy, ale są także świetną ilustracją absurdalnego
systemu stalinowskiego.
O utworze źródłowym
Inny Świat
to powieść autobiogra-
ficzna. Gustaw Herling-Grudziński
opisuje w niej przeżycia i dozna-
nia więźnia łagru sowieckiego.
Narrator opowiadający historie
współwięźniów, a także swoje wła-
sne, relacjonuje je z chłodem, dy-
stansem. Pierwsza część powieści
to szereg portretów osób skazanych
na ciężką pracę. Poznajemy histo-
rię Kostylewa, człowieka, który pra-
gnąc uniknąć pracy ponad ludzkie
siły, wkłada codziennie rękę
w ogień. Inny przykład to historia
„nocnych łowów” i Marusi.
W świecie obozowym gwałty na
kobietach zdarzały się często. Ma-
rusia pragnęła prawdziwego uczu-
cia, oddała się niewolniczo nie-
mal Kowalowi, który, by nie narazić
się zazdrosnym współwięźniom,
podarował im ją jak rzecz. Inna hi-
storia to losy „generalskiej do-
czki”, którą głodem zmuszono do
tego, by zrezygnowała z cnoty. Raz
odstąpiwszy od swych zasad,
dziewczyna spadła na samo dno
upodlenia. Mamy też tragiczny
przypadek Pamfilowa, ojca bezgra-
nicznie kochającego swego syna,
który jednak, zmanipulowany przez
sowiecką ideologię, wyrzeka się
go. W końcu sam trafia do obozu.
Okazuje się, że można tam trafić za
cokolwiek. Niewinność nie daje
żadnej gwarancji ocalenia. Tak jest
w przypadku „zabójcy Stalina”,
który bawiąc się, strzelił do portre-
tu. Po latach katorgi żałował, że
nie strzelił do prawdziwego Stali-
na. Druga część to opis żmudne-
go procesu wydostawania się z ła-
gru. Droga była ciężka, wiodła
poprzez głodówki, strach współ-
więźniów. Bohaterowi jednak się
udało, choć i na wolności czyhało
na niego wiele niebezpieczeństw.
Znaczenie postaci
Bohater – narrator
Innego Świata
nie poddał się „zlagrowaniu” (w taki sposób jak –
opisywany przez Tadeusza Borowskiego – Tadek). Ich postawy są różne, choć cel ten
sam: przeżycie. Jednak w przypadku bohatera Herlinga-Grudzińskiego nie jest to
chęć przeżycia ze wszelką cenę. Nie za cenę utraty człowieczeństwa. Mimo że obóz
jako miejsce musiał do pewnego stopnia wypaczyć ludzką psychikę, narrator daje
nam nadzieję, że wartości moralne nie ulegają tak łatwo zniszczeniu. Dlatego wła-
śnie postać narratora jest tak ważna w literaturze XX wieku. Pokazuje ona nie tylko
w sposób genialny, precyzyjny i chłodny świat łagrów, których jest częścią, ale także
możliwość zachowania w sobie wartości moralnych bez względu na wszystko.
CV – biografia
O przedobozowym życiu wiemy niewiele – wspomina się o studiach polonistycznych,
pierwszych próbach krytyczno-literackich. We wrześniu 1939 roku bohater znalazł
się na terenach zajętych przez Związek Radziecki.
Inny Świat
obejmuje dwa lata obozowego życia – od aresztowania na początku
wojny za przestępstwo „bycia Polakiem” po styczeń 1942 roku – kiedy to bohater po
głodówce protestacyjnej został zwolniony i przedostał się do Armii Andersa. Narra-
tor mówi, że po to, by opisać prawdę o obozie, trzeba spojrzeć na to miejsce z per-
spektywy wewnętrznej, trzeba
zstąpić do najgłębszych czeluści piekieł.
Tam właśnie
znalazł się nasz bohater. Początkowo nieświadomy tego, co go czeka, szybko orien-
tuje się, że musi uważnie się przyglądać temu, co robią i mówią inni.
Ostatni opisany epizod z życia bohatera dotyczy czasów po wyzwoleniu – bohate-
rowi udało się powrócic do normalnego życia.
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
•
Pobyt w sowieckim więzieniu, transport do łagru.
•
Życie obozowe, okrucieństwo, głód, zwątpienie, praca ponad ludzkie siły.
•
Spotkanie z Natalią Lwowną i lektura książki
Zapiski z martwego domu
Fiodora
Dostojewskiego, która pomogła bohaterowi przeżyć obóz.
•
Wybuch wojny rosyjsko-niemieckiej i praca przy sianokosach, później ciężka praca
przy wyrębie drzew.
1
Znaczenie postaci
CV – biografia
Bohater literacki
Ucz się z
•
Donos Machapetiana, który wcześniej udawał przyjaźń, na narratora.
•
Amnestia dla polskich więźniów, która nie objęła naszego bohatera.
•
Głodówka jako akt desperacji.
•
Zwolnienie z obozu zimą 1942 roku.
•
Ciężka podróż przez Rosję.
•
Pobyt w wojsku polskim.
Ważne słowa postaci
Życie w obozie jest możliwe tylko wówczas, jeśli
w umyśle i wspomnieniach więźnia ulegną zupeł-
nemu zatarciu miary porównawcze z wolności.
Osobiście nie należę ani do ludzi, którym po-
tworne przeżycia wojenne kazały złożyć akces
do „nowej moralności”, ani do ludzi, którzy widzą
w nich jeden więcej dowód tego, jak kruchą
istotą jest człowiek we władzy Szatana.
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
•
Obóz to miejsce, w którym każdy może liczyć wyłącznie na siebie. Narrator jest raczej
chłodnym obserwatorem, stara się nie angażować zbytnio w sprawy międzyludzkie.
•
Zostaje zdradzony przez swojego obozowego przyjaciela Machapetiana.
•
Utrzymuje bliższe znajomości z kilkoma osobami, lecz są to znajomości krótkotrwałe
(np. z Natalią Lwowną, profesorem Borysem Lazarowiczem).
•
Warto zwrócić również uwagę na prozę Aleksandra Sołżenicyna, opisującego katorż-
niczą pracę.
Śmierć – w obozie właśnie dlatego, że łamała
brutalnie prawa czasu, że groziła nieustannie,
a uderzała znienacka i nieoczekiwanie – nabie-
rała metafizycznej nieobliczalności, stawała
poza czasem naszego życia, wyłamywała się
z rytmu naszego biologicznego istnienia.
Ważne słowa
innych postaci
Natalia Lwowna: Jest zawsze miejsce na na-
dzieję, gdy życie okazuje się czymś tak bez-
nadziejnym, że staje się nagle naszą wy-
łączną własnością…
Kostylew: Nie będę dla nich pracował, choćby
za cenę swojego cierpienia, zdrowia i życia.
2
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
[ Pobierz całość w formacie PDF ]